Op 12 februari 2020 heeft de hoogste vreemdelingenrechter in de zaak Tjebbes geoordeeld dat in iedere zaak van een Nederlander die te horen heeft gekregen (of in de toekomst te horen krijgt) dat hij of zij de Nederlandse nationaliteit heeft verloren vanwege meer dan 10 jaar aaneengesloten verblijf buiten Nederland en/of de EU moet worden getoetst of dit wel proportioneel is. Het moet wel gaan om een Nederlander die: A): in het bezit is van twee of meer nationaliteiten; én B): in de 10 jaar-periode geen Nederlands paspoort heeft gekregen of een zogeheten ‘verklaring behoud Nederlanderschap’ is verstrekt.

Bij die verplichte proportionaliteitstoets is niet direct van belang hoe hecht de band met Nederland is, maar wél wat de gevolgen zijn van het verlies van het Nederlanderschap voor bijvoorbeeld de concrete mogelijkheid om in de EU te werken of te studeren. Dit geldt ook voor minderjarige kinderen die mogelijk hebben gedeeld in het verlies.

Naar verwachting zal de nieuwe Wet Inburgering ingaan op 1 januari 2021. Deze nieuwe regels hebben gevolgen voor elke vreemdeling die in Nederland is voor werk of studie en van plan is een permanent verblijfsvergunning aan te vragen en/of Nederlander wil worden. Wat betekent dit concreet? Dat hangt af van het moment waarop de vreemdeling is begonnen met inburgeren. Besloten is namelijk dat een vreemdeling die onder de huidige regels is begonnen aan het inburgeringstraject het traject ook mag afmaken onder die regels. De nieuwe regels zijn dus alleen geldig als hij na 1 januari 2021 begint met inburgeren.

Vanaf 1 januari 2021 zal het onderdeel Oriëntatie op de Nederlandse Arbeidsmarkt (ONA) worden vervangen door de Module Arbeidsmarkt en Participatie (MAP). Bovendien zal het niveau van de taalonderdelen van het inburgeringsexamen worden verhoogd van A2 naar B1. Dit betekent dat diegene die vanaf 1 januari 2021 begint met het inburgeringstraject de examenonderdelen Lezen, Luisteren, Schrijven en Spreken op niveau B1 dient af te leggen. Huidige inburgeraars kunnen hun taalonderdelen van het inburgeringsexamen op niveau A2 afleggen, ook na 1 januari 2021. Het onderdeel Kennis van de Nederlandse Maatschappij (KNM) en het volgen van het Participatieverklaringstraject (PVT) blijven verplicht onder de nieuwe regels.

Ook jongeren uit Japan en Taiwan (30 jaar of jonger en ongehuwd) krijgen per 1 april 2020 op grond van een Working Holiday Program maximaal 1 jaar de tijd om kennis te maken met Nederland. Tijdens deze werkvakantie hebben deze jongeren vrije toegang tot de arbeidsmarkt, maar niet mag het hele jaar fulltime worden gewerkt. Er geldt een jaarlijks quotum van maximaal 200 Japanners en maximaal 100 Taiwanezen. Ten aanzien van Japanners moet er eerst bij de Nederlandse Ambassade te Tokyo worden ingetekend (pre-registratie) alvorens een verblijfsaanvraag in Nederland kan worden ingediend.

Na de verkiezingsuitslag in het VK van 12 december 2019 is het vrijwel zeker dat er een Brexit zal komen. De Brexitdatum staat momenteel op 31 januari 2020. Er geldt een overgangsperiode tot 31 december 2020. Tijdens die periode blijft het mogelijk voor Britten om zich in Nederland te vestigen. Of het uiteindelijk een zogenoemde No-Deal Brexit wordt, of een Brexit waarbij een definitieve overeenkomst wordt gesloten tussen de EU en het VK over de uittreding, blijft onduidelijk.

De Nederlandse overheid heeft in 2019 al toegezegd dat Britten die vóór de Brexitdatum in Nederland woonachtig zijn ook in het geval van een No-Deal Brexit hun verblijf in Nederland mogen voortzetten. Zij krijgen dan eerst een tijdelijk verblijfsrecht toegekend in de vorm van een brief waarna zij door de IND worden uitgenodigd om een verblijfsaanvraag in te dienen. Deze aanvraag zal worden getoetst aan de voorwaarden van Verblijfsrichtlijn 2004/38/EU, de richtlijn die het verblijfsrecht van EU-onderdanen regelt. Eén en ander betekent dat er voor de Britten die al vóór het einde van de overgangsperiode in Nederland wonen niet heel veel zal veranderen. Hetzelfde zal gelden voor familieleden van een Brit die zelf niet de Britse nationaliteit bezitten en reeds vóór het einde van de overgangsperiode wonen.

Voor Britten die na 31 december 2020 naar Nederland komen, zullen in principe de gewone - en vaak ook veel restrictievere!- verblijfs-en werkvergunning voorwaarden gaan gelden. Ook zullen Britten die na 31 december 2020 tijdelijk uit Nederland vertrekken, bijvoorbeeld vanwege werkzaamheden in het buitenland, zich van te voren goed moeten laten informeren over de gevolgen van dit vertrek en de mogelijkheden om naar Nederland terug te keren.

De Tweede Kamer heeft op 5 november 2019 een Rijkswet (Rijkswet inperking gevolgen Brexit) aangenomen die het, in het geval van een uiteindelijke No-Deal Brexit, voor Nederlanders in het VK mogelijk maakt om de Britse nationaliteit aan te nemen, zonder hierdoor hun Nederlandse nationaliteit te verliezen. Deze Rijkswet zal alleen in werking treden bij een No-Deal Brexit. In een dergelijk geval kan de Nederlander de Britse nationaliteit verkrijgen zonder zijn Nederlanderschap automatisch te verliezen. Voor ongehuwden en minderjarigen geldt wel dat zij al een periode een ‘settled status’ moeten hebben gehad in het VK alvorens de Britse nationaliteit te verkrijgen.

Op 1 januari 2020 gaat deze maatregel in. Om een nieuwe impuls te geven aan het aantrekken van buitenlandse zelfstandigen heeft het kabinet besloten om aan hun meekomende gezin vrije toegang tot de arbeidsmarkt te gunnen om te bevorderen dat deze zelfstandigen voor Nederland kiezen. Dan mogen bijvoorbeeld partners van startups én van freelancers of ondernemers onder het Nederlands-Japans Handelsverdrag of het Nederlands-Amerikaans Vriendschapsverdrag ook in loondienst werken.

Het puntensysteem voor zelfstandig ondernemers is in het leven geroepen om ondernemers en freelancers te selecteren die de Nederlandse kenniseconomie stimuleren. De regering wilde dat het puntensysteem vooral gunstig zou werken voor ICT-ondernemers of freelancers in de creatieve industrie. Het puntensysteem biedt echter ook soelaas voor niet kennisondernemers. Zo wist de eigenaar van een Australisch brunch- en dinner café in Amsterdam een verblijfsvergunning op grond van het puntensysteem in de wacht te slepen door met prachtige omzet- en liquiditeitscijfers en een verleende horeca exploitatievergunning op de proppen te komen en door te laten zien dat hij flink had geïnvesteerd in zijn café en voor aardig wat werkgelegenheid zorgde.

Op het eerste gezicht lijkt de Europese Richtlijn over de overplaatsing van personeel naar de Nederlandse vestiging van een internationaal opererend bedrijf alleen gunstig te zijn voor multinationals. Niets blijkt echter minder waar. Uit de IND-praktijk blijkt dat de Nederlandse vestiging van een klein Indiaas familiebedrijf dat handelt in chemicaliën en petrochemische producten ook een geslaagd beroep kan doen op deze richtlijn om zonder arbeidsmarkttoets een werkvergunning in de wacht te slepen. Wel moest door middel van purchase orders en dergelijke worden onderbouwd dat er substantiële economische activiteit plaatsvindt bij de Nederlandse vestiging.

Jongeren uit Argentinië, Australië, Zuid-Korea, Canada of Nieuw-Zeeland (30 jaar of jonger en ongehuwd) hebben op grond van een Working Holiday Program maximaal 1 jaar de tijd om kennis te maken met de Nederlandse cultuur en samenleving. Tijdens deze werkvakantie hadden deze jongeren vrije toegang tot de arbeidsmarkt totdat de regering in 2018 ineens bepaalde dat zij niet langer dan 12 weken voor dezelfde werkgever mogen werken. Deze beperking is er sinds 1 oktober 2019 weer af. Wel mag nog steeds niet het gehele jaar fulltime worden gewerkt

Sinds jaar en dag geldt de regel dat wanneer ‘arbeid vrij toegestaan’ op een verblijfsdocument staat deze aantekening behouden blijft wanneer om een andere verblijfsvergunning wordt gevraagd. In 2018 meende de IND ineens dat deze regel niet meer gold voor diegene die ‘arbeid vrij’ waren op basis van een internationaal verdrag, zoals het Nederlands-Japans Handelsverdrag, het EU-verdrag of een Working Holiday Program. De rechter oordeelde in maart 2019 dat deze interpretatie van de IND niet juist was. De regering heeft echter per 1 oktober 2019 de wet aangepast door vreemdelingen die eerder arbeid vrij waren op basis van een verdrag expliciet uit te sluiten van de regel ‘eens arbeid vrij altijd arbeid vrij’.

Om een nieuwe impuls te geven aan het aantrekken van buitenlandse zelfstandigen heeft het kabinet besloten om aan hun meekomende gezin vrije toegang tot de arbeidsmarkt te gunnen om te bevorderen dat deze zelfstandigen voor Nederland kiezen. Wanneer deze maatregel precies ingaat is niet duidelijk, maar het zal ergens in 2020 zijn. Dan mogen bijvoorbeeld partners van startups en scale-ups én van freelancers of ondernemers onder het Nederlands-Japans Handelsverdrag of het Nederlands-Amerikaans Vriendschapsverdrag ook in loondienst werken.

Sinds begin 2015 hebben Japanners vrije toegang tot de Nederlandse arbeidsmarkt. Dit betekent dat voor Japanners geen werkvergunning hoeft te worden aangevraagd. Dat had te maken met een rechterlijke uitspraak in een zaak van een Japans cultureel centrum ‘Shofukan’ in Rotterdam. De rechter oordeelde in die zaak dat Japanners hetzelfde moeten worden behandeld als ‘arbeid vrije’-Zwitserse onderdanen volgens een heel oud verdrag met Zwitserland uit 1875. De rechter heeft op 11 november 2016 deze voordelige-behandeling van Japanners echter teruggedraaid, omdat het oude verdrag met Zwitserland ineens niet meer verblijfsrechtelijk relevant zou zijn. Per 1 januari 2017 hebben werkgevers van Japanse vreemdelingen dan ook weer een werkvergunning nodig of moeten zij weer voldoen aan de salariseisen voor kennismigranten.

In een procedure bij de Rechtbank Amsterdam heeft de IND bevestigd dat het gezin van een ondernemer die op grond van het Nederlands-Amerikaans Vriendschapsverdrag tot Nederland is toegelaten ook mag werken als ondernemer of freelancer. Dit was lange tijd onduidelijk. De Rechtbank Amsterdam heeft daaraan toegevoegd dat de IND dit ook uitdrukkelijk moet zetten op het verblijfsdocument.